Candhikala Kapuranta

Judul                      : Candhikala Kapuranta

Penulis                    : Sugiarta Sriwibawa

Penerbit                 : Narasi, Pustaka Jaya

Tahun terbit          : 2002, Jawa Tengah

Novel Candhikala Kapuranta karangane Sugiarta Sriwibawa yaiku salah sijining novel Jawa sing entuk penghargaan rancage taun 2003. Novel sing dianggep unggul nampilake nuansa budaya Jawa iki kebak tanda lan simbol, perkara iki ketara saka tembung lan ukara sing digunaake. Awit saka iku novel Candhikala Kapuranta duweni daya tarik dikaji lan ditliti supaya bisa nemokake simbol lan makna sing ana ning sakjerone. Perkara sing arep ditliti yaiku kepiye simbol lan makna novel Candhikala Kapuranta nganggo srana teori struktural semiotik A. Teeuw? Anane paneliten novel Candhikala Kapuranta iki kanggo ndungkap lan nemokake simbol lan makna novel Candhikala Kapuranta nganggo dasar teori strukturalisme semiotik A Teeuw. Pendhekatan sing digunakake ing paneliten iki nganggo pendhekatan objektif yaiku pendhekatan sing nggatekake karya sastra minangka sawijining struktur.

 Cara sing digunakake kanggo bedah karya sastra yaiku cara catet lan semak, catet kanggo nyatet ukara utawa tembung sing diduga duweni simbol. Paneliten iki sumbere saka novel Candhikala Kapuranta karangane Sugiarta Sriwibawa sing diterbitake dening penerbit Pustaka Jaya Jakarta taun 2002. Kasil saka peneliten iki, yaiku jelasake simbol lan makna nganggo kode bahasa, kode sastra, lan kode kebudayaan. Yaiku nganggo dasar teges lan pralambang

(1) teges lan pralambang nganggo gelar jeneng, yaiku Raden, Raden Mas, Raden Rara, Raden Ajeng, lan Den Bei. Istilah liane yaiku tembung ma lima

 (2) tembung genti wong kapisan lan wong kapindho sing digunakake ning jero kraton lan jaba kraton, yaiku abdi dalem, kula, kowe, sampeyan, panjenengan.

(3) paribasan sing digunakake, yaiku ilang-ilangan endhog siji, ngono ya ngono ning aja ngono. Saka kode bahasa yaiku nandakake kahanan wong antarane wong cilik lan wong panggedhe saka gelar jenenge, rasa hormat sing diwujudake nganggo tembung genti wong kapisan lan wong kapindho, dene paribasan lan bebasane duweni piwulangan Jawa ning sajerone crita.

Kasil saka kode sastra yaiku carane gunakake jeneng lakon wayang, yaiku Janaka, Cakil, Karna, Begawan Ciptaning, Begawan Mintaraga, lakon Karna Tandhing, lan Baratayuda Jayabinangun. Janaka yaiku lambang saka ngelmu. Cakil yaiku pralambang saka wong cilik, Karna yaiku lambang saka norma kasusilan, Begawan Ciptaning lan Begawan Mintaraga pralambang saka jiwa kang suci. Karna tandhing duweni lambang saka sifate satria. Bale sigala-gala pralambang saka sikap waspada. Baratayuda Jayabinangun yaiku lambang saka angkara murka lan watek kamulyan. Pralambang liane nganggo jeneng sing nganggo jeneng kembang nandakake wangine sawijining jeneng.

Tembung sastra lan sukma nandakake ngelmu sing bisa nguripi. x Dene saka kode kabudayan yaiku, ananing konsep ketuhanan saka kasil kabudayan Jawa, yaiku kidung Sarira Ayu lan kidung Marmarti. Kidung Sarira Ayu duweni karep dongga manungsa marang gusti. Kidung Marmarti yaiku duweni sawijining ajaran Jawa jaluk sambat karo sedulur papat lima pancer. Saka kasil paneliten iku, nyaranake supaya sing maca bisa nglestarekake ajaran Jawa iku lan uga bisa dadi tuladha ngembangake analisis sastra strukturalisme semiotik modhel A. Teeuw.

Amanat :

         “ Kita sedaya saged mangerteni crita-crita pewayangan, supaya adat budhaya Jawa mboten luntur ing era globalisasi saniki. Kathah sing saged kita contoh saking kahurapaning pewayangan, uga saged ndamel kahuripan kita luwih apik amarga nyontoh pawatakane saben tokoh ing novel iki. “